Veranderen we de wereld in een woestijn? Louis heeft vijf jaar lang de wereld rondgereisd met zijn vriendin en als er een ding is dat hij geleerd heeft, dan is het dat gedegradeerde landschappen vrijwel altijd door de mens veroorzaakt zijn. “Louis: “Ergens anders op de planeet zijn geeft je een perspectief van hoe we in Europa met voedsel omgaan. In Nicaragua zie je langs de ene kant prachtige tropische wouden en aan de andere kant zie je kapotte woestijnen waar mensen in stoffige straten wonen. In een dorp zag ik een uitgehongerd varkentje. Dat doet je nadenken over welke impact de mens heeft op onze planeet. Ook in Marokko werd ik geconfronteerd met wat wij als mens doen om die woestijn te creëren, vroeger was er op de plek die ik bezocht één grote groene weelde.”
“Wat wij daaruit kunnen leren? Beste Belgen, ga eens kijken in de woestijn in Marokko en besef dat het ook in België zo kan worden als we verder doen zoals we bezig zijn. Patrick Willems, expert waterbeheer aan de KU Leuven, legde me uit hoe we in België regenwater verspillen en onze grondwatervoorraden plunderen. Het meest sprekende voorbeeld vond ik dat het grondwater in de regio Zuid-West-Vlaanderen al met meer dan 100 meter is gezakt in vergelijking met haar natuurlijke toestand. Het probleem met hoe we momenteel aan landbouw doen is dat we onze bodems uitputten zodat de velden geen water meer kunnen vasthouden en dan moet je wel beregenen. Als onze oogsten massaal mislukken, wat gaan we dan eten? Onze smartphone?”
Eten we ons dood?
“Met de intensieve, chemische landbouw doden we onze planeet. Een van de grootste boosdoeners is dat we niet respectvol met onze bodems omspringen, daardoor verdwijnt koolstof uit de bodem en komt CO2 in de atmosfeer terecht. We willen net het omgekeerde: meer CO2 opslaan in de bodem is beter voor het klimaat maar het helpt ook tegen de droogtecrisis. Koolstof in de bodem houdt water vast.”
“Momenteel eten we onszelf ook letterlijk dood. In Amerika zag ik veel obesitas, maar ook in België stijgt het aantal mensen met ziekelijk overgewicht. Aan de basis daarvan liggen foute voedingskeuzes. Veel sterk bewerkte voeding en een overmatige consumptie van vlees resulteren in een toename van wat we gemakshalve ‘beschavingsziekten’ zijn gaan noemen.”
“Er belanden ook pesticiden op ons bord. Test Aankoop liet de urine van twee tot vijftienjarigen testen op sporen van pesticiden en bij alle stalen werden sporen teruggevonden. Ieder kind heeft dus pesticiden in zijn of haar lichaam. De industrie antwoordde doodleuk: ‘Dat de kindjes ze uitplassen is een goed teken, dat wil zeggen dat ze het lichaam weer verlaten.’ Dat is natuurlijk bullshit. In Vlaanderen durft de politiek de olifant in de kamer niet aanwijzen. Ik geef zomaar een idee: op school zouden biologische maaltijden geserveerd kunnen worden, dat zou een eerste stap in de goede richting zijn.”
We nemen wel een pilletje
“In mijn boek toon ik voor alle aspecten van de landbouw wat er mis gaat of beter kan, maar ik toon ook dat er voor elk probleem een oplossing bestaat. We denken dat we niet de oorzaak van onze problemen moeten aanpakken, maar wel de symptomen. Dat zie je overal in onze maatschappij. Als we hoofdpijn hebben, dan nemen we wel een pilletje om toch maar verder te werken, zonder naar ons lichaam te luisteren. Nochtans is de oorzaak voor de problemen in de landbouw duidelijk. We maken onze bodems kapot. Willen we blijven symptomen bestrijden of willen we aan een gezonde basis werken?”
“Ik ontmoette verschillende boeren die erin slagen om hun bodem jaar na jaar op te bouwen zonder schadelijke inputs van buitenaf. Ik bezocht Iain Tolhurst, een toonaangevende bioboer in Engeland, die zijn bodem in de laatste 30 jaar enorm verrijkt heeft zonder 1 gram meststof van buiten zijn bedrijf aan te voeren. Hij gebruikt hiervoor vooral compost en groenbemesters, maar geen dierlijke mest. Op de biodynamische boerderij van de Zonnekouter in Gent werken ze dan weer wel met dieren. Daar vormt hun dierlijke mest net de basis voor hun zelfgemaakt compost.”
“We zitten in een tijdsgeest waarin we de mogelijkheid hebben én zelfs genoodzaakt zijn om een transitie te maken. Alarmerende klimaatrapporten zijn belangrijk, maar de boer voelt het klimaat en ziet wat dat met zijn veld doet: mijn velden drogen uit, dus ik moet meer bomen planten, in één dag tijd ben ik de helft van mijn braambessen kwijt door de zon…. Ik ben met veel boeren gaan praten, en heb een jaar lang één dag per week meegedraaid op een boerderij. Zo ervaarde ik ook hoe hard het werken is en wat het betekent om niet machinaal te werken. (lacht) Hoe het bijvoorbeeld is om prei te gaan steken, met natte voeten, bij min vier graden.”
“We hebben een mozaïek nodig van diverse akkers, weilanden, boomgaarden en voedselbossen. Monoculturen zijn niet meer van deze tijd, we willen verschillende gewassen met elkaar gemengd in polycultuur. Een ideaal evenwicht tussen agricultuur en ecologie: agro-ecologie.”
Wortel-darm connectie
Na zijn gesprek met de Amerikaanse microbiologe, dr. Elaine Ingham, heeft Louis een aha-erlebnis ervaren. “De belangrijkste reden om aan agro-ecologische landbouw te doen is puur egoïstisch. Een plant heeft wortels en moet aan voeding geraken in de bodem. Dat kan door fastfood (synthetische meststoffen) over zich heen te krijgen, maar in de natuurlijke situatie houden planten verbinding met duizend-en-een schimmels en bacteriën. Die beestjes zijn gedurende duizenden jaren ook in ons lichaam terecht gekomen. Om niet afgestoten te worden zijn ze ons lichaam beginnen helpen. Zo zijn er die vitamines gaan omzetten, andere die ijzer beter beschikbaar maken, enzovoort. Deze evolutie is doorgegaan tot het punt waarop wij nu vandaag als mens meer niet-menselijke organismen in ons lichaam hebben dan menselijke cellen.”
“We leven vandaag in een maatschappij waarin we steriel voedsel eten, waardoor we die toestroom van ontelbare goede micro-organismen niet meer krijgen. Een yoghurt met enkele goede darmbacteriën gaat je nooit de variatie geven die we van nature binnen nemen via onbewerkte voeding. Het kleinste beetje pesticide is misschien niet dodelijk voor onze menselijke cellen, maar pesticiden doden wel onze nuttige micro-organismen waardoor ons lichaam telkens een beetje ontregeld geraakt. Er is dus nul twijfel mogelijk, natuurlijke landbouw, zonder pesticiden, is de enige weg.”
Mozaïek van herstellende landbouw
En wat is nu de toekomst van de landbouw? “We hebben een mozaïek nodig van diverse akkers, weilanden, boomgaarden en voedselbossen. Monoculturen zijn niet meer van deze tijd, we willen verschillende gewassen met elkaar gemengd in polycultuur. Een ideaal evenwicht tussen agricultuur en ecologie: agro-ecologie.”
“Decennialang kapten boeren bomen, die stonden maar in de weg. Gelukkig beseffen steeds meer boeren nu dat bomen op hun akkers en weides een ongelofelijke natuurwaarde hebben: bomen houden met hun diepe wortels de grond vast en beschermen tegen water- en winderosie, ze vormen een voedselbron voor allerlei nuttige bodembeestjes, ze verrijken de bodem met koolstof en zorgen voor de opslag van CO2. Bomen zorgen bovendien voor verkoeling bij hitte en bij overstromingen helpen ze de regen afremmen zodat die trager naar de vallei stroomt.”
“Er bestaat een extremere vorm van agroforestry: voedselbossen. Het voedselbos kopieert de principes van een bos, maar wel een dat vooral met eetbare soorten is ingericht. Zo kan je quasi elk seizoen oogsten, zonder dat je moet bemesten, beregenen of pesticiden moet gebruiken, want het voedselbos houdt zichzelf in stand. Eigenlijk is het een drievuldigheid waarin natuur, beleving en voedselproductie samen komen. Een meerwaarde is dat voedselbossen ook makkelijk toegepast kunnen worden op scholen, in stadsparken of in ziekenhuizen als bron van gezonde voeding.
#PeaceFoodMovement
“Als burger kan je de agro-ecologische boeren in jouw buurt ondersteunen en ook boeren helpen die de omschakeling willen maken. Een boer doet graag wat zijn klanten vragen zolang hij daarvoor eerlijk vergoed en gerespecteerd wordt. In de winkel kan je bioproducten kopen, want iedere euro die je uitgeeft aan voeding is een stembiljet voor het soort landbouw dat je in de wereld wil zien!”
“Stel je krijgt twee appels voorgeschoteld. Welke geef jij het liefst aan je kind: een appel die bespoten werd met pesticiden of een onbespoten appel? Gek dat ik mensen nog op straat met die dwaze vraag moet aanspreken om een punt te maken. Niemand gaat zijn kind, noch zichzelf, gif geven? Toch? Onze politici zijn gekozen om ons te vertegenwoordigen, dus moeten wij hen duidelijk maken dat we liever pesticidevrij voedsel willen.”
Louis De Jaeger schreef een boek over de toekomst van de landbouw, ‘We Eten Ons Dood’, dat vanaf 4 oktober verschijnt bij Uitgeverij Houtekiet. Waag hieronder je kans om een gesigneerd exemplaar van het nieuwe boek te winnen! Meer weten? Kijk op www.louisdejaeger.be.
wedstrijd is afgesloten
De wedstrijd is afgesloten en de winnaars zijn persoonlijk op de hoogte gebracht! Maar liefst 1.250 mensen waagden hun kans om een boek te winnen via Voedsel Anders of Bio Mijn Natuur.
Wedstrijdvraag - Vul ten laatste op vrijdag 17/9 (middernacht) dit wedstrijdformulier in met antwoord op volgende vraag: Hoe verwijst Louis naar de connectie tussen een gezonde bodem en een goede menselijke gezondheid? Geef hier je antwoord door.
- Grond-tot-in-je mond connectie
- Worm-darm connectie
- Wortel-darm connectie
