Agro-ecologische praktijken houden rekening met ecologische grenzen: ze zetten de natuur in als bondgenoot, zorgen voor gezonde en veerkrachtige bodems die
koolstof opslaan en dragen bij tot het herstel van de biodiversiteit. Tegelijkertijd staat de band tussen de boer en de consument centraal en wordt gezocht naar een eerlijke verloning voor de arbeid van de boer en zijn landwerkers (seizoensarbeiders).
Dat het nodig is om agro-ecologische praktijken te stimuleren en te steunen wordt sterk beaamd door internationale instanties. Zo gaf de directeur van het Europees Milieu Agentschap, Hans Bruyninckx, bij de voorstelling van het Natuurrapport Vlaanderen 2020 aan dat alleen een fundamentele koerswijziging in ons voedsel- en landbouwsysteem de uitdagingen gekoppeld aan deze sector kan aanpakken. En bekrachtigde VN-baas Antonio Guterres in zijn krachtige "State of the Planet Speech" dat opnieuw vrede sluiten met de natuur dé taak is van deze eeuw. Samen met duizenden wetenschappers beamen ze: we staan voor een scharnierdecennium. Tussen 2020 en 2030 zijn transities nodig van ons energie-, mobiliteits- en voedselsysteem’. Er is nood aan een fundamentele omslag van ons voedselsysteem en dat vraagt een krachtdadig beleid.
Het zal niet verbazen dat Voedsel Anders een oproep doet aan de minister van Landbouw om in het Vlaamse beleid duidelijk stelling te nemen en kleinschalige landbouwers en familiale landbouwers die agro-ecologische werkwijzen inzetten in hun praktijken de steun te geven die zij verdienen.
'Het GLB zou de landbouw moeten sturen naar echte weerbaarheid, waar landbouwers eerlijk beloond worden voor hun werk en waar het milieu en de biodiversiteit niet ten koste gaan van de dwang naar ‘meer’ en ‘groter’.'
Op 1 januari 2023 zal het nieuwe GLB in Vlaanderen en de rest van Europa in actie treden. Twee jaar later dan initieel gepland, met in de tussentijd een (hopelijk beëindigde) gezondheidscrisis, de brexit en een nieuwe Europese ambitie met een Green Deal, geconcretiseerd in een Farm to fork strategie.
Meer dan een derde van het Europese budget (57,9 miljard euro of 36 % in 2019) wordt andermaal ingezet om boeren in Europa te ondersteunen in de productie van ons voedsel. MAAR, hoe dit budget wordt verdeeld, welke landbouw(ers) gesteund worden en welke inspanningen zij hiervoor leveren blijft het onderwerp van menig discussie. En terecht, de landbouw en het daarmee gepaard gaande Europese beleid heeft een belangrijke impact op elk van ons, in de eerste plaats voor de landbouwers zelf, maar niet in het minst ook op dat van de Vlaamse burgers.
Landbouw betekent voedselproductie, werkgelegenheid, culturele en landschappelijke waarde, maar ook milieudruk, klimaatverandering en biodiversiteitsverlies. De rol en de uitdagingen voor onze vele landbouwers zijn groot en divers. Het GLB, in de naoorlogse periode ontstaan om louter te produceren, moest daarom de laatste decennia evolueren naar een beleid dat die diversiteit erkent en op heel wat fronten tegelijk tracht in te spelen. Dat is alvast de theorie. Het GLB slaagt er vandaag namelijk onvoldoende in om de landbouw te sturen naar echte weerbaarheid, waar landbouwers eerlijk beloond worden voor hun werk en waar het milieu en de biodiversiteit niet ten koste gaan van de dwang naar ‘meer’ en ‘groter’. En ondanks de kleine stappen die bij elke hervorming worden gezet, wordt de nood voor een GLB dat effectieve instrumenten inzet ter bevordering van agro-ecologische praktijken als maar dringender. Het GLB moet de urgentie tot een reële transitie in de landbouw daadwerkelijk oppikken.
3 PIJLERS VOOR het europees landbouwbeleid:
Verschillende analyses van wetenschappers, boeren en burgers zijn het erover eens dat een nieuwe richting voor het GLB absoluut noodzakelijk is. Toch lijken de voorstellen van het Europees parlement en de Europese Raad aan te sturen op meer van hetzelfde, ‘business as usual’. Met een verderzetting van de huidige gang van zaken is het echter moeilijk te geloven dat het nieuwe GLB er in zal slagen om te beantwoorden aan de 9 specifieke doelstellingen die Europa heeft vooropgesteld en die moeten leiden tot een doeltreffend, eerlijk en duurzaam EU-landbouwbeleid.
Voedsel Anders verwacht het volgende in verband met het Europese kader en het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid:
- Stem de ambitie van het GLB af op de doelstellingen uit de Europese Green Deal en Farm-to-Fork-strategie. Met haar Green Deal zet Europa een duidelijke richting uit voor een toekomst waarin actie ondernomen wordt om de urgente ecologische en maatschappelijke uitdagingen verder aan te pakken. De landbouw speelt hier typisch een cruciale rol in. Het nieuwe GLB vormt daarom de eerste grote test om deze Green Deal te vertalen naar concreet beleid. Gebeurt dit niet dan verliezen we de komende 7 jaar kostbare tijd om de doelstellingen voor 2030 te bereiken! Het GLB moet daarom vandaag al maximaal afgestemd worden op de Green Deal en haar ‘Farm to Fork’-strategie.
- Een sterkere ecologische pijler van het GLB. Het Europese GLB-voorstel biedt kansen om de ecologische crisis verder aan te pakken maar alles staat of valt bij de effectieve uitwerking van de maatregelen. Het risico dat dit allemaal uitdraait op een lege doos, is, op basis van de voorstellen die op tafel liggen, groot. VA vraagt dan ook dat de EU meer voorwaarden inbouwt die de effectiviteit van de groene architectuur garanderen. Op die manier spenderen we geen miljarden aan maatregelen die meer kwaad doen dan goed. Dit is alvast ook in het belang van de landbouwers die wel de gepaste inspanningen doen (of willen doen).
- Eerlijke verdeling: Een GLB dat beter is voor alle boeren die agro-ecologische principes hanteren. De Europese GLB-steun moet op een eerlijke manier verdeeld worden en in eerste instantie de landbouwers bereiken die inspanningen leveren om voedsel te produceren op een duurzame en agro-ecologische manier. We moeten er voor zorgen dat de kleine agro-ecologische boeren in het volgende GLB niet uit de boot vallen maar hen net beter belonen voor de inspanningen die ze leveren. Dit kan door weg te stappen van het systeem van de directe steun en de historische betalingsrechten en de financiële steun maximaal te koppelen aan de geleverde inspanningen.
Vijf principes voor een vlaams landbouwplan:
Op basis van het voorstel dat in Europa voorligt is het duidelijk dat veel zal afhangen van de implementatie door de lidstaten zelf. Daarom is de opmaak van het GLB strategisch plan in Vlaanderen van cruciaal belang. Voedsel Anders en Boerenforum formuleren 5 belangrijke doelstellingen voor het Vlaamse beleid.
- Gebruik het GLB om herstellende agro-ecologische landbouw met nieuwe verdienmodellen te ondersteunen. Zorg voor zowel ambitieuze en flexibele (jaarlijks inzetbare) eco-regelingen als voor langdurige contracten in het kader van de agro-milieumaatregelen, en dit met een minimum aan administratieve lasten voor de boeren. Gebruik de mogelijkheden om te komen tot een herstellende agro-ecologische landbouw met nieuwe verdienmodellen. Zet extra in op flankerende maatregelen ter bevordering van deze agro-ecologische praktijken en communiceer hierover.
- Omarm de nieuwe vormen van de boerenstiel, zoals (jonge) of nieuwe landbouwers die al dan niet deeltijds (tijdelijk of permanent) of samen met andere boeren aan landbouw doen en zorg dat ook deze gedreven en gepassioneerde pioniers financieel gesteund worden. Steun deze boeren die een maatschappelijke meerwaarde creëren.
- Zorg ervoor dat onze (waardevolle) graslanden niet verder onder druk komen te staan, door extensivering en goed beheer te stimuleren. Maak werk van een alternatief voor de zoogkoeienpremie dat echt duurzaam is en benadeel kleinschalige of gediversifieerde landbouw met bijvoorbeeld minder dan 20
koeien niet.
- Vermijd dat boeren in een schuldenspiraal terecht komen en help ze – waar nodig – om te desinvesteren en om te schakelen naar een duurzaam bedrijfsmodel. Zet maximaal in op een transitiefonds en ondersteun boeren die willen desinvesteren en omschakelen naar een duurzaam bedrijfsmodel.
Lees onze volledige beleidsaanbevelingen bij het Gemeenschappelijke Landbouwbeleid en de vertaling naar het Vlaamse niveau:
