In een circulair landbouwmodel spelen koeien een belangrijke rol, ze kunnen ingezet worden voor het beheer van graslanden en hun mest is nodig voor plantaardige productie. 'Koeien hoeven geen boesdoeners te zijn. Een positief verhaal is mogelijk, ook voor het klimaat. Het hangt ervan af hoe je ze houdt', zegt veehouder Jos Van Reeth trots. Welkom in het Land van Ny, waar de koe eerherstel krijgt als graseter.
'Met granen groeien koeien wel veel sneller, maar dat maakt koeien obees en ziek, en dat heeft zeer snel een slechte impact op de voedingswaarde van het vlees'
Van pionier tot pionier
De uitgeweken Kempenaar zocht naar meer ruimte om te boeren en ontmoette tijdens zijn zoektocht veel pioniers, tot in Canada zelfs. Hij vond uiteindelijk het dorpje Ny in het hart van de Ardennen. Jos restaureerde de magische plek die de kasteelhoeve is en de familie bouwde er sindsdien een bloeiende kinderkampenwerking uit tijdens de zomer. Hij houdt Ijslandse paarden en runderen op een natuurlijke manier en schoolt zich nog steeds bij.
Zo was hij recent nog in Nieuw-Zeeland, het grasland bij uitstek. Enthousiast vertelt hij over zijn ontmoetingen met onder andere Harry Wier, een gekende graslandpionier. Een paar jaar terug was de Amerikaans graspionier Joel Salatin te gast in Nederland. Die zag in Jos een "pionier van de lage landen".
Elke dag vers gras
'Wij doen eigenlijk niet meer dan de oorspronkelijke natuur nabootsen waarbij een grote, dichte kudde door een vallei trok en er pas weer kwam als alles terug hersteld en hergroeid was', legt Jos uit. Hij vindt het jammer dat de dieren bij ons meestal het ganse seizoen op hetzelfde perceel staan. 'Dat is nefast voor grasland en grazer. Door het rondtrekken met de dieren hebben we gemerkt dat het kudde-instinct van de dieren werd vergroot. Tegelijk voelden ze zich duidelijker beter in hun vel, ze zijn minder angstig en mankeren zelden of nooit iets', gaat hij verder.
In het Land van Ny grazen de koeien het hele groeiseizoen door. Ze krijgen elke dag een nieuw perceel met vers gras. 'Hierdoor breken we niet alleen de cycli van alle mogelijke parasieten, vliegen en infectieziekten, maar door de rust kunnen het gras en de vlinderbloemigen zich veel beter herstellen en hergroeien, waardoor deze planten krachtiger zijn, smakelijker en nog meer bladgroen bevatten', vertelt Jos. 'De koeien worden ook niet "afgemest" met krachtvoer. Koeien zijn herbivoor en geen omnivoor. Bij gekweekte versus wilde vis is de impact op gezondheid en milieu ondertussen al wel aangetoond en doorgedrongen, bij vlees zou dit onderscheid ook moeten gemaakt worden', benadrukt hij.
Klimaat
Deze wisselwerking tussen een kudde koeien en gras van optimale kwaliteit verrijkt de bodem met humus. Je kan het vergelijken met hoe de supervruchtbare bodems ontstaan zijn wanneer grote kuddes - dicht bij elkaar gedrongen omwille van de predatoren - over de steppe migreerden. Alleen is dit systeem een moderne vertaling daarvan, inclusief elektrische draden en watervoorziening die elke dag verplaatst worden. Jos heeft hierbij een hele gereedschapskoffer van maatregelen die hij kan nemen om deze wilde dichte kuddes -tot 150 ton levend gewicht per hectare- te imiteren. Een lichte begrazing bijvoorbeeld, waarbij slechts het bovenste derde van de grasstengel door de koeien wordt opgegeten. De rest wordt vertrappeld als voedsel voor wormen en bodemorganismen en zo komt er koolstof in de bodem.
Andere percelen blijven onbegraasd om een zaadbank te vormen of als reserve bij droogte. En nog ander percelen worden zeer kort overbegraasd om licht en lucht te geven aan kleine vlinderbloemige planten en grassen. De rust die de percelen krijgen tussen de begrazingen varieert van 21 tot wel 150 dagen en soms meer. Amerikaans onderzoek toonde aan dat bij dergelijke beheer de methaanuitstoot van de koeien meer dan gecompenseerd wordt door de koolstofopslag in de bodem. Deze positieve spiraal van klimaatherstellende landbouw komt ook de biodiversiteit ten goede, zoals je kan vaststellen in de weides rondom de kasteelhoeve, vol klavers en kruiden. De gezondheidseffecten op de koe zijn duidelijk: Jos heeft geen antibiotica of ontwormingsmiddelen nodig: 'Onze veearts klaagt dat hij bij ons zijn kost helemaal niet kan verdienen.'
'Wanneer een koe zelfs maar een beetje graan of maïs gekregen heeft, zou dat op de verpakking moeten staan omdat dit geen soorteigen voer is en omwille van de gezondheid-, water- en milieubelasting.'
Beter vlees
Jos is ervan overtuigd - en er is ook onderzoek dat dit aantoont - dat dit grasvlees een hogere voedingswaarde heeft. Het bevat meer vitamines A, E, D en B(12) en meer mineralen zoals natrium, ijzer en zink. Bovendien heeft het een betere vetzuursamenstelling: meer omega 3 en minder omega 6. Hij hoopt dat de markt in de toekomst onderscheid maakt tussen graan- en grasvlees. 'Wanneer een koe zelfs maar een beetje graan of maïs gekregen heeft, zou dat op de verpakking moeten vermeld worden omdat dit geen soorteigen voer is voor dit dier en ook omwille van de gezondheid-, water- en milieubelasting', zegt Jos.
Hij heeft een groep klanten, vooral in Vlaanderen, die rechtstreeks kopen via online bestelling wanneer er in het najaar wordt geslacht. 'Mensen moeten wel nog terug leren dat niet op elk moment van het jaar gezond grasvlees beschikbaar is', zegt hij. In de VS is er wel een duidelijke beweging van mensen die de meerwaarde van grasvlees waarderen. Zou het toegenomen voedings- en klimaatbewustzijn ook bij ons kunnen leiden tot meer appreciatie voor een beter stukje (gras)vlees?
Jos heeft geen antibiotica nodig: 'Onze veearts klaagt dat hij bij ons zijn kost helemaal niet kan verdienen.'
