Landbouwvisie binnen de ecologische grenzen
Opmerkelijk: Vlaanderen zal eindelijk werk maken van een langetermijnvisie op landbouw, binnen de ecologische grenzen van Vlaanderen. Die visie zou er over iets meer dan een jaar al moeten liggen. Voedsel Anders is al lang vragende partij voor een dergelijke visie die rekening houdt met de mogelijkheden van de milieugebruiksruimte, maar ook het sociaal welzijn, zowel van boeren als consumenten, centraal stelt.
Dergelijke visie vergt betrokkenheid van het hele middenveld. Kleine organisaties moeten een volwaardige stem krijgen in dit debat. Ook pionierende boeren en boeren die al jarenlang werken volgens agro-ecologische of biologische principes, moeten een specifieke rol toebedeeld krijgen in zo’n proces.
Pas als alle neuzen in dezelfde richting staan, zetten we stappen vooruit.
De toekomstvisie zal de basis moeten vormen om al op korte termijn maatregelen te treffen vanuit een systeemaanpak. De stikstof-en waterarresten indachtig, heeft Vlaanderen weinig keuze. De voorbije regeringen probeerden altijd de kool en de geit te sparen, waardoor het landbouw- en omgevingsbeleid van vandaag bestaat uit een reeks maatregelen die elkaar vaak tegenspreken. Pas als alle neuzen in dezelfde richting staan, zetten we stappen vooruit.
Europese stok blijft absoluut noodzakelijk
Het regeerakkoord voorziet een aanpassing van het strategisch landbouwplan om de Europese middelen van het GLB “doelmatiger”in te zetten. Hoe dat zal uitpakken, valt nog af te wachten. Het Europese kader van richtlijnen en verordeningen biedt in elk geval een goed kader, op voorwaarde dat ze behouden blijven.
Die Europese stok slaat steeds harder en dringender: zo daagde de Europese Commissie Vlaanderen in juli nog voor het Europees Hof van Justitie omdat het onvoldoende maatregelen treft om de nitraatvervuiling aan te pakken. En dat Vlaanderen er al een kwarteeuw niet in slaagt om behoorlijke maatregelen te treffen om onze beken en rivieren gezond te krijgen, zal in 2027 door Europa absoluut niet in dank worden afgenomen. De problemen verder vooruit schuiven, zoals al zo lang gebeurt, is niet langer een optie, het is tijd om ze aan te pakken.
Het Europese kader van richtlijnen en verordeningen biedt in elk geval een goed kader, op voorwaarde dat ze behouden blijven.
Nieuw verdienmodel creëren
Meer nog. De komende twee jaar zal Vlaanderen een plan moeten opstellen om de doelstellingen uit de nieuwe natuurherstelwet te realiseren. Met deze natuurherstelwet in de hand zal Vlaanderen de toepassing van agro-ecologie niet langer uit de weg kunnen gaan, bijvoorbeeld om het organische stof gehalte in de Vlaamse landbouwbodems op te krikken of om meer biodiversiteit in het landbouwgebied mogelijk te maken. Een verbeterd strategisch landbouwplan kan helpen om de Europese middelen in te zetten om die doelstellingen te bereiken. De intenties zijn er alvast: meer inzetten op koolstofopslag in de landbouwbodems, teeltrotatie, gebruik van compost, houtkanten, groenbedekkers en niet-kerende grondbewerking. Kortom, meer agro-ecologie en biologische landbouw. Dat kunnen we alleen maar toejuichen.
Subsidies moeten niet alleen maar dienen om de kosten te compenseren maar ook om de inspanningen als dusdanig te vergoeden.
We kijken uit naar de manier waarop dit zal gebeuren. In elk geval moet er veel meer dan nu oog zijn voor de ecosysteemdiensten die een agro-ecologische aanpak met zich meebrengen, met andere woorden: subsidies moeten niet alleen maar dienen om de kosten te compenseren maar ook om de inspanningen als dusdanig te vergoeden. Zodra dat gebeurt, kan samenwerken met de natuur ook financieel meer lonend zijn voor de boer, meer nog, het kan deel uitmaken van een nieuw verdienmodel.
Lock-in effecten tegengaan
Vlaanderen wil ook het Vlaams Landbouwinvesteringsfonds (VLIF) inzetten voor agro-ecologie en biologische productie. Bijzonder interessant is dat de regering belooft werk te maken van het vermijden van lock-in-effecten bij het verlenen van investeringssteun. Dat lock-in-effect is een pijnpunt waar Voedsel Anders al jarenlang op wijst. De drang naar specialisatie en schaalvergroting houdt de landbouwsector in een financiële wurggreep. Recenter komen daar ook nog milieutechnologieën bij zoals luchtwassers en ammoniakemissiearme stallen die de schulden bij veel boeren verder verhogen en waarvan de doeltreffendheid niet gegarandeerd is. Of de huidige aanpak van het stikstofprobleem te rijmen valt met het vermijden van dergelijke lock-in’s, valt sterk te betwijfelen.
Onze overheid kan er ook voor kiezen om de kleinere, vernieuwende organisaties en agro-ecologische pioniers een volwaardige stem te geven in het debat over de toekomst van de landbouw.
Er is dus nog zeer veel ruimte voor debat en discussie. Vraag is wie daar allemaal bij betrokken zal zijn. Zal men, net zoals met het Landbouwakkoord van het voorjaar, enkel de grote conventionele landbouworganisaties aan tafel uitnodigen? Dan zal alles bij het oude blijven en komt er van duurzaamheid en vernieuwing weinig in huis. Maar onze overheid kan er ook voor kiezen om de kleinere, vernieuwende organisaties en agro-ecologische pioniers een volwaardige stem te geven in het debat over de toekomst van de landbouw. Voedsel Anders kijkt alvast hoopvol uit naar een constructieve samenwerking.
