De vzw Vitale Rassen bestaat sinds 2019 en groeide voort uit het Netwerk Zelf Zaden Telen, waarin boeren hun kennis over eigen zaadteelt konden uitwisselen met elkaar. Dit jaar werden ze genomineerd voor de BioVLAM 2021, een prijs die innovatie in de biosector bekroont. Sinds vorig jaar hebben ze een fraaie webshop waar je ook als hobbytuinder de biologische zaden voor hun smaakvolle groenten, kruiden en bloemen kan bestellen.
Voor en door boeren
Verschillende boeren zijn vandaag bezig met het vermeerderen van zaden. Alleen stoten ze op heel wat drempels van zodra ze die zaden willen verhandelen. Groentezaden worden gezien als een onderdeel van de voedingssector, en dus zijn de regels behoorlijk streng. De vzw Vitale Rassen wil hen hierin bijstaan. Wij spreken met twee van de trekkers, bioboerin Greet Lambrecht van de Akelei en Lien Vrijders, o.m. lesgever agro-ecologie bij Landwijzer.
Lien legt uit hoe het vermeerderen concreet in zijn werk gaat. “Bioboeren over heel Vlaanderen vermeerderen hun goede selecties en bieden ze aan aan Vitale Rassen. Na het oogsten en een eerste ruwe dorsing worden de zaden gecentraliseerd op één plek, namelijk op het biodynamisch tuinbouwbedrijf Akelei in Schriek. Hier worden de zaden verder geschoond, bewaard en verpakt.”
"Wij gaan voor diversiteit en lokale verwevenheid. We doen dat allemaal om de genetische diversiteit van onze landbouw te versterken."
Alternatief voor grote zaadbedrijven
Veel boeren kopen hun zaden aan, maar door zelf zaden te vermeerderen hoopt het netwerk Vitale Rassen ook een tegenwicht te kunnen bieden aan de grote zaadbedrijven. “We brengen zaden op de markt die we niet willen opsluiten in eigendomsrechten, maar die we terug ter beschikking willen stellen van de gemeenschap,” legt Greet Lambrecht uit.
“Grote zaadbedrijven zetten vooral in op uniforme rassen die overal ter wereld inzetbaar zijn, als je er maar de juiste hoeveelheden meststoffen, herbiciden en pesticiden bij gebruikt. Wij gaan voor diversiteit en lokale verwevenheid. We doen dat allemaal om de genetische diversiteit van onze landbouw te versterken. Dat is het basisidee, daar willen we aan werken.”
Gewassen vol vitaliteit
Op het biodynamisch tuinbouwbedrijf Akelei in Schriek, opgericht in 1982, worden al vele jaren met succes eigen zaden vermeerderd. Volgens Greet die op dat bedrijf veel expertise heeft opgebouwd is de grootste troef van die boerenrassen vitaliteit, dat zit dus niet voor niets in hun naam.
Greet: “Ik leg uit wat ik daarmee bedoel: op Akelei vermeerderen we al jarenlang onze eigen Mechelse blauwgroene prei. Elk seizoen kent zijn uitdagingen: het ene jaar kampen we met droogte, het andere jaar met een plaag. Elk seizoen selecteren we de preiplanten die het beste met die uitdagingen omgaan en gaan we daarmee verder. Zo worden onze gewassen jaar na jaar sterker. Voor een vermeerderaar is elke plaag een kans. Zelf met die vermeerdering bezig zijn sterkt ons ook in de gedachte dat wij als boer best wel wat kunnen betekenen.”
"Wij kiezen voor natuurlijke vermeerdering, waarbij de boer centraal staat, en de ethiek die daarmee verbonden is. Wij willen die keuze kunnen blijven hebben.”
Natuurlijk of ggo's
Het thema van eigen zaadteelt leeft meer dan enkele jaren terug, maar wat hen wel zorgen baart, is dat er op Europees niveau een sterke lobby bezig is om vermeerdering via de CRISPR-technieken niet langer onder de ggo-wetgeving te laten vallen.
Lien: “Dat zou betekenen dat er geen onderscheid meer gemaakt kan worden tussen zaden die via traditionele vermeerdering zijn ontstaan en zaden die tot stand komen via hoogtechnologische vermeerdering. Wanneer die CRISPR-zaden in het landschap verspreid geraken, dan valt de controle erover helemaal weg. Co-existentie is in feite onmogelijk. Wij kiezen resoluut voor natuurlijke vermeerdering, waarbij de boer op zijn landbouwbedrijf centraal staat, en de ethiek die daarmee verbonden is. Wij willen die keuze kunnen blijven hebben.”
