Weet u wat er op uw bord ligt? Met welke herbiciden de tomaten in uw Grieks slaatje zijn besproeid? Wat de chemische samenstelling is van de kunstmest die werd gebruikt? Of wat al die E-nummers op de ingrediëntenlijst van de bijbehorende pot olijven betekenen?
Mogelijk duikt u liever niet te diep in dat soort vragen. Als mensen hebben we de neiging om te negeren wat we niet kunnen veranderen. We worden soms liever niet geconfronteerd met de milieu- en gezondheidseffecten van ons dagelijks leven. Tegelijkertijd is het te eenvoudig om het probleem te psychologiseren. Bedrijven proberen wel degelijk actief te verhinderen dat u weet wat u eet.
Daar plant de EU binnenkort nog een schepje bovenop te doen. Terwijl genetisch gemanipuleerde voedingsmiddelen tot voor kort aan zekere veiligheidschecks moesten voldoen alvorens ze op de markt gebracht konden worden, en altijd als zodanig gelabeld moesten worden, gaan beide voorwaarden mogelijk binnenkort op de schop.
Eens genetisch gemanipuleerde voedingsmiddelen vrij en massaal geteeld worden, is uitkruising naar andere teelten zo gebeurd
Op 6 juli werd het voorstel gelanceerd om de veiligheidstests op te heffen voor voedingsmiddelen die door een reeks van nieuwe ggo-technieken genetisch werden gemanipuleerd. Bovendien zou het niet langer nodig zijn om op de etikettering aan te geven dat het om genetisch gemanipuleerde voedingsmiddelen gaat.
Enkel de biosector blijft voorlopig ggo-vrij. Al is dat laatste vooral in theorie het geval. Eén keer genetisch gemanipuleerde voedingsmiddelen vrij en massaal geteeld worden, is uitkruising naar andere teelten zo gebeurd.
ADDERTJES
Welke argumenten voert de EU aan? Nu de klimaatverandering steeds duidelijker een feit is, zouden we niet anders kunnen dan de deur openen voor eender welke techniek die ons in staat stelt onze landbouw aan de toenemende droogte, hitte en overstromingen aan te passen.
De redenering lijkt op het eerste gezicht logisch, maar er zitten heel wat addertjes onder het gras. Om te beginnen doet de EU tegelijk heel weinig om die klimaatverandering in te dijken. Het lijkt wel een fait accompli. Fossiele brandstoffen blijven stoken, en tegelijk nieuwe, nauwelijks geteste technologieën op de landbouw loslaten om het eigen falen te kanaliseren.
Klimaatadaptatie moet gebeuren op het niveau van het ecosysteem, niet op het niveau van de plant
Ten tweede vertrekken die technologieën van een problematische visie op klimaatadaptatie in de landbouw. Klimaatadaptatie moet namelijk niet op het niveau van de plant maar op het niveau van het ecosysteem gebeuren. Ondertussen weten we dat we ecosystemen, inclusief de landbouw, als complexe gehelen moeten beschouwen waar bodem, vegetatie en dierenleven integraal deel van uitmaken.
Ten derde is er nauwelijks bewijs dat die nieuwe gentechnieken effectief de mogelijkheid creëren planten toleranter tegen droogte, hitte en overstromingen te maken. Tot nu toe is het verhaal van genetisch gemanipuleerde organismen vooral een verhaal van falen. Het is een verhaal van vooral níét verwezenlijken wat men voor ogen had, of in elk geval niet wat men claimde voor ogen te hebben.
LOBBYWERK
Hier komen we bij de kern van de zaak: genetisch gemanipuleerde organismen worden vandaag gepromoot om ons aan de klimaatverandering te helpen aanpassen, maar worden ze ook met dat doel ontwikkeld?
Als we kijken naar de genetisch gemanipuleerde organismen die de afgelopen decennia het levenslicht hebben gezien, blijkt het vooral om die planten te gaan die zadenbedrijven miljoenenwinsten kunnen opleveren. Denk aan pesticideresistente gewassen. Die zijn ontwikkeld om ervoor te zorgen dat ze grote hoeveelheden pesticiden kunnen weerstaan zonder eraan dood te gaan, terwijl ‘onkruid’ er wel aan kapotgaat.
Het gevolg laat zich raden: een enorme groei van pesticidegebruik, en een verdere verwoesting van de ecosystemen waar een goed klimaatbeleid op zou moeten steunen. Deze pesticiden worden toevallig of niet verkocht door hetzelfde bedrijvenconsortium dat ook al de zaden aanbood. Niet voor niets gaat er aan het huidige voorstel jaren van gelobby door bedrijven zoals Bayer, Syngenta en BASF vooraf.
Na de uitspraak van het Europees Hof van Justitie in 2018, dat stelde dat het gebruik van nieuwe genetisch gemanipuleerde technieken wel degelijk aan dezelfde veiligheidstests en etikettering moeten voldoen als oudere technieken, is de lobby in gang geschoten, met het huidig voorstel tot gevolg.
VOORZITTER
En zo zijn we weer bij de vraag waarmee we gestart zijn: weet u wat u eet? Of misschien nog belangrijk: wie bepaalt eigenlijk wat u eet? En hebt u daar enige inspraak in gehad?
Het doen en laten van de Europese Commissie heeft verregaande gevolgen voor wat u eet
Het doen en laten van de Europese Commissie lijkt misschien een ver-van-uw-bed-, of in dit geval eerder een ver-van-uw-bordshow, maar het heeft verregaande gevolgen voor wat u eet. En ook op het werk van de landbouwer heeft het impact.
Maar niet alles is verloren: volgend jaar is België voorzitter van de Raad van de EU, en kan ons land dus meer dan anders zijn stempel drukken. Laten we ervoor zorgen dat België zijn rol speelt en inzet op een echt klimaatbeleid, terwijl het ook onze gezondheid garandeert.
