Een eigen huis, een plek onder de zon…
Leonarda vertelt met plezier over haar leven, hoewel haar levensloop allesbehalve gemakkelijk was. Niet zo lang geleden werkte ze op de grote koffieplantages in de buurt. Met het schamele loon dat ze daar verdiende kon ze niet genoeg eten op tafel zetten voor haar kinderen. 'We werkten hard op de plantage. Van de eigenaar mochten we er geen gewassen telen of dieren houden. We aten vaak niets anders dan maïs met een kop koffie.'
Leonarda wilde niet meer onder deze omstandigheden op het land van een ander werken. Maar, het lapje grond waarop ze woonde met haar familie was te klein om zelf aan landbouw te doen en voldoende voedsel te produceren. Ze droomde van een eigen stuk grond, een eigen plek, een manier om voor haar gezin te kunnen zorgen.
De strijd voor grond werpt vruchten af
Door de internationale koffiecrisis kwamen in de regio sinds midden jaren 2000 meer en meer plantages leeg te staan. De boeren zagen hun kans. Ze verenigden zich in boerengroepen om de leegstaande gronden op te eisen. Door bezettingen, onderhandelingen en druk op lokale overheden hamerden de boeren op hun recht op grond. Daarbij konden ze rekenen op de steun van lokale organisaties waarmee Broederlijk Delen samenwerkt. Eén van hen is Plataforma Agraria, een organisatie die boerengroepen verenigt in het hele land. Samen vormen ze een sterk netwerk. Ze denken na over strategieën om aan grond te komen en pleiten bij de overheid voor een eerlijke grondverdeling.
De strijd wierp zijn vruchten af. Leonarda is het levende bewijs dat volharding loont. Na twee jaar bezetting van een leegstaande koffieplantage, konden Leonarda en een vijftigtal andere families zich de trotse eigenaars noemen van La Florida.
Leonarda: 'Op mijn veld geen chemische producten, want die zijn ongezond en duur. Wel de mest van mijn dieren en de assen van het vuur. Dat is veel beter voor onze gezondheid én de natuur.'
Het succes van agro-ecologische landbouw
Door het gebruik van pesticiden en de verwaarlozing gedurende jaren, waren de gronden van La Florida uitgeput. Het weer vruchtbaar maken van de gronden verloopt moeizaam, maar Leonarda zet door. 'We zijn helemaal van nul begonnen. We hadden dan wel grond, maar geen geld om te investeren in zaaigoed, materiaal en mest. Op de plantages hadden we geleerd om koffie te telen met chemische producten, meer niet.'
Het verwerven van grond was slechts de eerste stap. Met de steun van partnerorganisatie Red Kuchub’al leerde Leonarda om verschillende gewassen agro-ecologisch te telen. In de eerste plaats om zelf genoeg eten op tafel te kunnen zetten. Overschotten worden verkocht op de lokale markt. Al van ’s ochtends vroeg heerst er een rustige bedrijvigheid in La Florida. Voor dag en dauw vertrekt Leonarda naar haar landbouwveld, een beetje verderop in de gemeenschap. 'Dankzij Red Kuchub’al kunnen we de dieren en stekjes van fruitbomen aan een lagere prijs kopen. Ik kan er soms nog versteld van staan dat ik nu zelf gewassen kan telen en dieren kan houden.'
Het contrast met vroeger is groot. 'Nu eten we drie keer per dag en veel gevarieerder. Er staan zelfgekweekte groenten en fruit op het menu zoals avocado, banaan en mango.' De vormingen die Leonarda volgde, hebben van haar een vurige pleiter voor agro-ecologische landbouw gemaakt. 'Op mijn veld geen chemische producten, want die zijn ongezond en duur. Wel de mest van mijn dieren en de assen van het vuur. Dat is veel beter voor onze gezondheid én de natuur.' Leonarda is ondertussen ook zelf een begeleider geworden van andere boeren en boerinnen die aan agro-ecologische landbouw willen doen.
César: 'Door zelf een stuk grond te bewerken, droom ik ervan om mijn kinderen ooit wel naar school te laten gaan.'
Ook César wil zijn gezin eten geven
César, 34, is vader van vijf zonen en staat nog aan het begin van een lange strijd. Samen met andere boeren bezet hij sinds enkele maanden een andere leegstaande koffieplantage. Hij weet nog niet of hij ooit zijn eigen landbouwveld zal bewerken, maar hij is vastbesloten om door te gaan. Het succesverhaal van Leonarda motiveert en geeft hem hoop.
'Ik doe dit voor mijn kinderen, om hen eten te kunnen geven. Op de plantage verdien ik nog geen drie euro per dag. Elke dag maak ik me zorgen over het eten van mijn kinderen. Hoe dat voelt als vader? Er gaat veel door mijn hoofd: verdriet, bezorgdheid, soms zelfs wanhoop. Wij hebben zelf niet kunnen studeren. Door zelf een stuk grond te bewerken, droom ik ervan om mijn kinderen ooit wel naar school te laten gaan.'
'Een handvol rijken bezit in Guatemala meer dan de helft van alle landbouwgrond.'
Waarom hebben boeren geen grond?
In Guatemala is er geen tekort aan vruchtbare grond, hij is enkel ongelijk verdeeld. Een handvol rijken bezit meer dan de helft van alle landbouwgrond. De overheid doet niets om dit ten gronde op te lossen en geeft voorrang aan grootschalige exportlandbouw, mijnbouw- en energieprojecten, die in handen zijn van de elite. Zo winnen de grote bedrijven terrein, ten koste van de kleinschalige boeren die steeds moeilijker kunnen overleven. De voedselonzekerheid op het platteland loopt hoog op. Bijna de helft van de kinderen jonger dan vijf jaar is ondervoed, wat van Guatemala een land maakt met één van de hoogste ondervoedingscijfers ter wereld.
Samen met zijn partnerorganisaties werkt Broederlijk Delen op twee sporen: boeren en boerinnen helpen hun kleine lap grond duurzaam en optimaal te benutten en tegelijkertijd politieke druk uit te oefenen voor een rechtvaardige herverdeling van de grond. De strijd is nog niet gestreden. Er zijn nog veel gezinnen in Guatemala die vechten voor gezonde voeding en een waardig leven.
